یکی از نعمت های خداوند متعال به ما عنایت نموده نعمت عقل است اما درباره نعمت عقل، از وجود مبارک حضرت صادق (ع) در صفحه (ره) 0 جلد اول اصول کافى نقل شده که پروردگار عالم وقتى عقل را آفرید، به عقل خطاب کرد، موجودى را محبوبتر از تو نیافریدم؛ یعنى احبّ خلق خدا در وجود تک تک ما قرار داده شده، و اگر بتوانیم این سرمایه عظیم معنوى را به طرز صحیح بکار بگیریم، به طور یقین، احبّ عباد خدا مىشویم.
اگر ما همه عالم خلقت را به یک درخت تشبیه کنیم، پرقیمتترین و باارزشترین شاخه این درخت، شاخه وجود انسان است. چرا چنین است؟ چون پرمنفعتترین میوه آفرینش را خدا در این شاخه قرار داد، و با قرار دادن عقل در وجود ما، پروردگار عالم ما را گرامى داشت و احترام کرد و به ما ارزش داد.
اهل دل وقتى آیه «وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِى آدَمَ» را مىخواهند تفسیرکنند، در برابر این پرسش که بنىآدم به چه چیزى کرامت پیدا کرده است، مىگویند، به عقل. چون این عقل، واسطه بین ما و بین همه حقایق عالم هست. بزنطى وقتى از حضرت رضا (ع) پرسید، ما حقیقت را به چه وسیلهاى درک کنیم و به سراغ چه کسى برویم؟ فرمودند: «الْعَقْلُ»؛ با عقل است که مىتوانید خدا را بشناسید؛ با عقل است که مىتوانید نبوت را بفهمید؛ با عقل است که ولایت اولیاى خدا را درک مىکنید.
امام صادق (ع) مىفرماید: با عقل است که خدا عبادت مىشود؛ با عقل است که بهشت به دست مىآید. تعطیل کردن عقل، به معناى قطع رابطه با خدا، قیامت، انبیاء، ائمه و قرآن مجید است. شما سوره مبارکه تبارک را بخوانید، در آن خداوند از اهل جهنم خبر مىدهد که روز قیامت از دوزخیان سؤال مىکنند، علت دوزخى شدن خودتان را بگویید. آنها جواب مىدهند: «لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِى أَصْحَابِ السَّعِیرِ». اگر ما ابزار شناخت را که یکى از آنها گوش است، درست به کار گرفته بودیم و اگر عقل را به میدان زندگى کشیده بودیم، الان اهل این آتش برافروخته نبودیم. و خداوند عقل معیار سنجش اعمال قرار می دهد و در روایت از امام صادق علیه نقل شده است شخصی خدمت حضرت رسید و از عبادت فردی تعریف کرد و امام علیه السلام فرمود «کیف عقله؟»
و برای اینکه از نعمت عقل درست استفاده کنیم از چیزهای که عقل را زائیل می کند پرهیز کنیم مثل استفاده از مواد مخدر و موسیقی های مخرب و مشروبات الکولی که عقل انسان را ضعیف می کند. و همچین از عقل ما ن در مسیر درست که فطرت ما یاری می کند استفاده کنیم.
برگرفته از کتاب چهار نعمت حجت الاسلام انصاریان.
